دغدغه‌ها و یادداشت‌ها

دین دار، متعصب نیست.

تعصب یعنی وابستگی غیر منطقی به چیزی که سبب می شود انسان نتواند حقیقت را درک کند.

به تعبیر شهید مطهری، تعصّب، سدّ راه شناخت‏ است. تعصب، یکطرفه نیست، تعصب مثبت و منفى هر دو تعصب است. بعضى خیال مى‏کنند تعصب، دینى است [که بد است،] نمى‏دانند که تعصب لادینى از تعصب دینى بدتر است. ما متعصّبهایى در لامذهبى داریم که هیچ متعصب مذهبى به پاى اینها نمى‏رسد. هم چنین بر اساس سخنان شهید مطهری، برخی ممکن است خود را روشنفکر بدانند و ادعای عدم تعصب داشته باشند، اما تعصب در سخنانشان موج بزند.

تعصب یک رذیلت اخلاقی است که موارد متعدد دارد. یکی از آنها، تعصب در دین است و بدین گونه است که انسان، دفاع بی جا و غیر واقع از دین نماید. نسبت دادن برخی امور به دین از روی تعصب، از موارد تعصب در دین است. این صفت ناپسند، قدرت تفکر و حق طلبی را از انسان می گیرد. انسان را به ورطه دفاع بی جا کشانده و او را نابود می سازد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: هر که به قدر حبه خردلی عصبیت در دل او باشد خدا در روز قیامت او را با اعراب جاهلیت بر خواهد انگیخت.

در مقابل تعصب، غیرت قرار دارد. اگر انسان دین دار به چیزی از روی علم و آگاهی اصرار می کند و وابستگی غیر منطقی به آن ندارد، اگر انسان از حق حمایت می کند، تعصب نام ندارد، بلکه غیرت است؛ غیرت یا حمیت به معنای حمایت کردن منطقی و منصفانه از حق است و در مواردی نظیر دین، آبرو، اولاد، اموال، و همسر به کار می رود.