دغدغه‌ها و یادداشت‌ها

برخی بیانات مقام معظم رهبری درعظمت علامه طباطبایی

1. تفکرات مرحوم طباطبایى‏ و مرحوم مطهرى این متفکران شیعه در زمینه‏هاى اجتماعى و مباحث عمومى اسلام، عمیق‏تر از همه است‏.

2. در همین زمان خود ما، مرحوم علامه‏ى طباطبایى‏ (162) (رضوان اللّه علیه) در حدى بود که اگر منحصر به فقاهت مى‏شد، یقیناً به مرجعیت تقلید مى‏رسید. ایشان از علماى زمان خودش، اگر بیشتر نبود، کمتر نبود؛ اما فقاهت را به کسانى سپرد که مشغول فقاهت بودند

3. غزل علامه‏ى طباطبایى‏ (659) را خوانده است «همى‏گویم و گفته‏ام بارها/ بود کیش من مهر دلدارها» این غزلى است که عارفى، فیلسوفى، اهل معنایى گفته و پُر از معنویت است‏

4. سال 38 و 39 که بنده تازه به قم رفته بودم، مرحوم آقاى طباطبایى‏ آن فیلسوف و عارف بزرگ جلسه‏ى خواصى داشتند که روى روایتهاى مختلفى بحث مى‏کردند؛ مثلًا یک روایت را که آدم خیال مى‏کرد روایت معروفى است و همه‏ى زوایاى آن شناخته‏شده است، از «کافى» انتخاب مى‏کردند، بعد آن‏چنان در آن تعمق مى‏کردند که ابعاد جدیدى از آن روایت براى حاضران در جلسه مکشوف مى‏شد.

5. جالب اینجاست که وقتى قید عدم تعبّد را جزو قیود حتمى و اصلى روشن‏فکرى ذکر مى‏کنند، نتیجه این مى‏شود که علّامه‏ى طباطبایى‏، بزرگترین فیلسوف زمان ما که از فرانسه فلاسفه و شخصیتهاى برجسته‏اى مثل «هانرى کربن» به اینجا مى‏آیند و چند سال مى‏مانند تا از او استفاده کنند، روشن‏فکر نیست؛ اما مثلًا فلان جوجه‏شاعرى که به مبانى مذهب و مبانى سنّت و مبانى ایرانى‏گرى اعتقادى ندارد و چند صباحى هم در اروپا یا امریکا گذرانده، روشن‏فکر است؛ و هرچه در اروپا بیشتر مانده باشد، روشن‏فکرتر است! ببینید چه تعریف غلط و چه جریان زشت و نامناسبى به نام روشن‏فکر در ایران ایجاد شده بود!

6. ما باید مطالب زیادى در مورد ملّا صدرا، آیت‏اللّه طباطبایى‏ و همچنین امام خمینى فقید، فراگیریم.

7. افکار فلسفى و قرآنى علّامه‏ى طباطبایى‏ و نظرات و افکار دینى و سیاسى و فقهى امام هم جزو برجسته‏ترین است.

8. مرحوم آقاى طباطبایى‏ رضوان اللّه علیه مى‏گفتند که پیغمبر و امیر المؤمنین و اولیاى خدا روى قلّه ایستاده‏اند و مردم را به این قلّه دعوت مى‏کنند.

9. درعین‏حال کسى مثل آقاى طباطبایى‏ که جرأت کرد و فلسفه را ادامه داد و عقب نزد، این‏طور مورد تهاجم قرار گرفت. نتیجه چیست؟ نتیجه این است که امروز سطح تفکّرات و معرفت فلسفى ما در جامعه و بین علماى دین محدود است. با بودنِ استادى مثل آقاى طباطبایى‏، جا داشت امروز تعداد زیادى استاد درجه‏ى یک از تلامذه‏ى ایشان در قم و دیگر شهرستانها داشته باشیم. آقاى طباطبایى‏ فرد فعّالى بود؛ بنابراین جریان فلسفى‏اى که به وسیله‏ى ایشان پایه‏گذارى شد، باید به شکل وسیعى گسترش پیدا مى‏کرد، که نکرده است. البته ما همان وقت مقلّد آقاى «بروجردى» بودیم و الآن هم با چشم تجلیل و تعظیم به ایشان نگاه مى‏کنیم؛ اما بالاخره هرچه بود، نتیجه‏اش این شد. این نباید تکرار شود.

10. کسى مثل مرحوم علامه‏ى طباطبایى‏ (رضوان الله تعالى علیه) در حوزه‏ى علمیه‏ى قم پیدا شد؛ ایشان، هم فقیه بود و هم اصولى؛ هم مى‏توانست درس خارج فقهِ مفصلى بدهد؛ هم مى‏توانست درس خارجِ اصول مفصلى ترتیب دهد و فضلا را جمع کند؛ اما او به کارى پرداخت که آن روز آن را لازم مى‏دانست.

11. معارف شیعى ما معارفى است که یک فیلسوفِ در غرب پرورش‏یافته‏ى با مفاهیم غربى و بزرگ‏شده‏ى آشناى با معارف فلسفىِ غرب مثل هانرى کُربن را مى‏آورد دو زانو جلوى علامه‏ى طباطبایى‏ مى‏نشاند؛ او را خاضع مى‏کند و مى‏شود مروج شیعه و معارف آن در اروپا. مى‏شود معارف شیعه را در همه‏ى سطوح عرضه کرد؛ از سطوح ذهن متوسط و عامى بگیرید تا سطوح بالاترین فیلسوف‏ها

12. در همین قم، مرحوم حاج میرزا جواد آقاى ملکى، مرحوم علامه‏ى طباطبائى‏، مرحوم آقاى بهجت، مرحوم آقاى بهاءالدینى (رضوان اللَّه تعالى علیهم) قله‏هاى تهذیب در حوزه بودند.

13. دوران ما با دمیدن خورشیدى چون امام خمینى که یگانه‏ى دین و فلسفه و سیاست و خود یکى از صاحبنظران برجسته در حکمت متعالیه بود، و نیز با حوزه‏ى درسى و تحقیقى پربرکت حکیم علامه‏ى طباطبایى‏ که استاد یگانه‏ى مبانى ملّا صدرا در طول سى سال در حوزه‏ى قم به شمار مى‏رفت، و تلاش تلامذه و هم‏دوره‏ه‏اى آنان، بى‏شک دوره‏ى بابرکتى براى فلسفه الهى است. و اکنون برپایى این گردهمایى بزرگ از فرزانگان ایرانى و غیر ایرانى مژده‏ى آگاهیهاى ژرف‏تر و گسترده‏ترى در باب فلسفه ملّا صدرا مى‏رساند

14. شما جوان هم هستید. این فکر هم پیش نیاید که حالا ما مثلًا دو سال، سه سال، پنج سال آمدیم و از درس و بحث ماندیم. در شرح حال علامه‏ى طباطبایى‏ ملاحظه کرده‏اید که مى‏گفتند ایشان ده سال، دوازده سال به تبریز رفته و مشغول زراعت شده‏اند...