دغدغه‌ها و یادداشت‌ها

1. آگاهی بخشی وبصیرت افزایی

از آنجا که همه انسان ها، دارای کرامت و عزت هستند، واز آنجا که شخص پیام رسان در انتقال پیام، تمایل دارد طرف مقابل، مطلب را بپذیرد، باید نسبت به مسئله روشنگری و آگاهی بخشی داشته باشد تا مخاطب با فکری باز ، با پذیرش یا عدم پذیرش روبرو شود.

داستان امام رضا علیه السلام و عمران صابی دانشمند و فیلسوف:

مأمون برای آن که امام رضا علیه السلام را در تنگنا قرار دهد، اندیشمندان بزرگ ادیان و مذاهب گوناگون کلامی را جمع کرد تا با امام مناظره کنند. یکی از مناظره کننده ها عمران صابی است. وی متکلم بزرگی بود که در عین قاطعیت در افکار و اعتقاداتش، جستجوگر حقیقت بود. مناظره امام با او شروع شد و تا نماز ظهر طول کشید. امام فرمود که بهتر است ادامه گفت و گو پس از نماز باشد. عمران که دلش نسبت به حقیقت کاملا نرم شده بود، به حضرت عرض کرد اگر همین وضعیت ادامه یابد، وی مسلمان خواهد شد. اما امام علیه السلام مناظره را به بعد نماز موکول کرد. پس از نماز مناظره ادامه یافت و عمران صابی با فکری باز و دلی آکنده از محبت به خدا به وحدانیت خدای متعال و نبوت فرستاده اش محمد مصطفی ایمان آورد و توسط امام رئوف مهربان مسلمان شد.

1.  اختیار، آزاد اندیشی، حریت، و حق انتخاب مخاطب

در گفتگوها و تبلیغات و اقناع های انسانی، باید آزادی اندیشه انسانی حفظ گردد و اجبار و الزامی در فکر مخاطب نسبت به پیام ایجاد نگردد و گرنه چنین تبلیغات جبر سازی، باطل و ضد اخلاقی است.

در آموزه های اسلامی، به انسان به عنوان اشرف مخلوقات نگریسته می شود، انسان، دارای عزت و کرامت است و پذیرش فکری و اعتقادی او نسبت به مطالب مختلف در فضایی آکنده از اختیار و انتخاب و عدم اکراه(= عدم زور) صورت می گیرد. وقتی او چنین خلق شده که با فکری آزاد به چیزی گرایش پیدا می کند، بنابراین کسانی هم که به عنوان دعوت گر می خواهند با هم نوعان خویش ارتباط برقرار کنند و به انتقال مطلب و فکر پبردازند، ناگزیر باید چنین معیاری را رعایت کنند.

قرآن کریم در این باره می فرماید: قَالَ یَا قَوْمِ أَرَأَیْتُمْ إِن کُنتُ عَلَى بَیِّنَةٍ مِّن رَّبِّیَ وَآتَانِی رَحْمَةً مِّنْ عِندِهِ فَعُمِّیَتْ عَلَیْکُمْ أَنُلْزِمُکُمُوهَا وَأَنتُمْ لَهَا کَارِهُونَ ؛ حضرت نوح علیه السلام گفت اى قوم من، به من بگویید اگر از طرف پروردگارم حجتى روشن داشته باشم و مرا از نزد خود رحمتى بخشیده باشد که بر شما پوشیده است آیا ما [باید] شما را در حالى که بدان اکراه دارید به آن وادار کنیم.(هود، 28) شاهد مثال در عبارت أَنُلْزِمُکُمُوهَا وَأَنتُمْ لَهَا کَارِهُونَ می باشد که به صورت استفهامی نکوهش می کند که دیگران را مجبور به پذیرش ایمان نماییم. اجبار کردن نسبت به ایمان مورد تأیید قران نیست. هر جذبی باید در چرخه اختیار و حریت مخاطب باشد.

۳. استفاده از ابزارها و شیوه های اخلاقی و مشروع

اگر هدف گفتگوها وتبلیغات و قانع نمودن ها، انسانی الهی و عالی و اخلاقی باشد، درعین حال ابزارهای انتفال نیز باید اخلاقی باشند. به تعبیری در گفتگوها و تبلیغات و اقناع های دینی و اخلاقی، دو چیز حتما باید اخلاقی و مشروع و صحیح باشند؛ هدف و ابزار.

الف: اهداف یک گفتگو و تبلیغ اخلاقی بر این محورهاست: حق و حقیقت و مصلحت یا به تعبیری رضایت خداوند، رسیدن و رساندن به وضع مطلوب. اما اهداف تبلیغات ضد اخلاقی و نامشروع بر این محورهاست: منفعت طلبی و رسیدن به منافع شخصی و گروهی خاص، تسلط و سیطره بر افکار ، فریب، حفظ وضعیت موجود. اکنون تبلیغات مدرن جهانی بر این اهداف بنا شده که به دنبال کسب قدرت بیشتر عده ای خاص و منافع گروهی خاص این همه تبلیغات طراحی می شود. و هدف دیگر آن است که سلطه و سیطره بر ملت ها پیدا کنند. و هدف فریب افکار عمومی دنیاست. هم چنین در دهکده جهانی که برای دنیا طراحی کرده اند و مشغول چپاولگری و سلطه بر جهانیان شده اند، هدف دیگرشان آن است که وضعیت موجود خویش را حفظ کنند تا مبادا با بیداری ملت ها، چپاولگری و غارتگری آنها قطع گردد. در تبلیغات دینی و اخلاقی، هدف تبلیغاتی و اقناع مخاطبان بر محور مصلحت ایشان است؛ مصلحتی که از حق و حقیقت برخاسته است. اما هدف از تبلیغات غیر دینی که متضمن فریبکاری است ،نفع شخصی فرستنده و منبع پیام منظور است. حتی اگر هم سود و فایده و منفعتی برای مخاطب لحاظ شود، به خاطر سود عظیمی است که نصیب نظام تبلیغاتی غیر دینی و غیر اخلاقی مدرن خواهد شد.